Kokcydioza to powszechna nazwa choroby jelit u drobiu wywołana przez pasożytnicze pierwotniaki z rodziny Eimeria. Kury zarażają się kokcydiozą poprzez środowisko, głównie ściółkę i/lub odchody. Gatunki Eimeria wykorzystują do rozmnażania się komórki znajdujące się w ścianie jelita, niszcząc je jednocześnie na skutek wspomnianego procesu. Uszkodzenia ścian jelita powodują z kolei zapalenie jelit. Stopień nasilenia zakażenia bywa różny, od łagodnego do ekstremalnego, prowadząc do różnego rodzaju problemów zdrowotnych oraz wydajnościowych drobiu. Kokcydioza odpowiada za poważne straty ekonomiczne w przemyśle drobiarskim na całym świecie.
Nasilenie kokcydiozy zależy od gatunku Eimeria, szczepu, liczby spożytych pasożytów oraz stanu zdrowia jelit przed zakażeniem. Łagodne przypadki kokcydiozy negatywnie wpływają na wyniki kur (wzrost, konwersję paszy) oraz ogólną odporność. W cięższych przypadkach uszkodzenie ściany jelita powoduje sepsę, niedokrwistość i często prowadzi do zwiększonej śmiertelności. Odchody wytwarzane przez zainfekowane ptaki są głównym źródłem nowego cyklu infekcji. Po kilku cyklach, szybki wzrost pasożytów w środowisku naraża wszystkie pozostałe ptaki znajdujące się w tym samym kurniku.
Pasożyty Eimeria produkują zakaźne „jaja” nazywane oocystami, które są wysoce odporne na środki dezynfekujące i łatwo przeżywają w środowisku. Udowodniono, iż utrzymanie stad wolnych od Eimeria jest niemożliwe, co oznacza, iż każdy ptak będzie narażony na kokcydiozę we wczesnym etapie życia. Jeżeli układ odpornościowy kury będzie w stanie skutecznie pokonać infekcję, to uzyskuje się stosunkowo dobrą odporność na całe życie.
Kokcydioza u brojlerów: Eimeria acervulina, E. maxima, E. tenella
Kokcydioza u niosek: Eimeria acervulina, E. maxima, E. tenella, E. necatrix, E. brunetti
Uważa się, iż E. praecox oraz E. mitis przyczyniają się do nasilenia klinicznej kokcydiozy u znanych gatunków chorobotwórczych (wymienionych poniżej).
W zależności od gatunku Eimeria oraz stopnia ciężkości zakażenia, wystąpić może szeroka gama objawów klinicznych. Zwiększone spożycie wody, mokra ściółka oraz potargane pióra to częste objawy przy łagodnej infekcji. W cięższych przypadkach, kury są osowiałe, wystąpić może zwiększona śmiertelność a w odchodach można zauważyć błonę jelit lub krew.
Do określenia czy i jakie gatunki Eimeria są odpowiedzialne za zdrowotne problemy jelit stosuje się najczęściej badanie pośmiertne. Makroskopowo można potwierdzić jedynie umiarkowane lub ciężkie przypadki. W przypadkach łagodnych, należy pobrać podejrzaną tkankę jelita i zbadać ją przy użyciu mikroskopu.
Kokcydiozę można łatwo monitorować u stada poprzez zbieranie próbek odchodów. Należy zebrać świeże odchody od co najmniej 40 kur w każdym z kurników i odpowiednio oznaczone próbki przekazać do firmy weterynaryjnej. Próbki najlepiej zachowuje się gdy zostają one schłodzone (lub zamrożone) tak szybko jak to możliwe. Próbki te są używane do określania liczby oocyst w każdym gramie materii kałowej, przedstawiają one średni stan kokcydiozy u stada w momencie pobierania próbek. Jeżeli w próbkach są obecne to często można zidentyfikować oocysty E. acervulina, E. maxima oraz E. tenella.
Korzystając z długotrwałej odporności uzyskanej po zakażeniu kokcydiozą, zaleca się szczepienie wszelkiego drobiu komercyjnego. Szczepienie z oocystami Eimeria wymaga ustnego przyjęcia i może być podawane za pomocą wody pitnej lub sprayu we wczesnym etapie życia. Obie techniki są podatne na niepowodzenie dlatego jest wysoce zalecane wsparcie ze strony doświadczonego specjalisty ds. drobiu lub weterynarza jeżeli szczepienie jest wykonywane poza wylęgarnią. Przyjęcie szczepionki można monitorować poprzez regularne pobieranie odchodów (jak wspomniano wcześniej) każdego dnia, rozpoczynając od 3-4 dnia po wykonaniu szczepienia.
Źródło: AviVet B.V. (Roland Bronnenberg), Lunteren
